Η επιστημονική ομάδα του Εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου καταθέτει εδώ, για λογαριασμό το Δήμου Σερίφου, τη συνολική πρόταση για τις μνημειακές εγκαταστάσεις και τοπία των μεταλλείων Σερίφου. Η μελέτη αναφέρεται στην τεκμηρίωση, στην αποτίμηση της κατάστασης των πραγμάτων, στις προτάσεις θεσμικής προστασίας, διάσωσης και ανάδειξης των μεταλλευτικών μνημείων και τοπίων. Καλύπτει την πλούσια σε Ιστορία και μνημεία νοτιοδυτική πλευρά του νησιού.

Χρειάστηκαν τρεις δεκαετίες έως ότου γίνει συνείδηση στην τοπική κοινωνία και στην αυτοδιοίκηση, ο άμεσος κίνδυνος αμετάκλητης καταστροφής του συγκλονιστικού αποτυπώματος των τεχνικών και του ανθρώπινου μόχθου αιώνων επάνω στα ακρωτήρια και τις πλαγιές της Σερίφου. Το πανέμορφο νεοκλασικό διοικητήριο των μεταλλείων στο Μέγα Λειβάδι κάηκε – ευτυχώς τώρα επισκευάζεται. Η εμβληματική σκάλα φόρτωσης κινδυνεύει με άμεση κατάρρευση. Kτίρια και λιμενικές εγκαταστάσεις έχουν ήδη γκρεμιστεί ενώ ο διάσπαρτος μηχανολογικός εξοπλισμός σε μεγάλο βαθμό, όπως και το μεγαλύτερο τμήμα των ιστορικών αρχείων, λεηλατήθηκαν.

Επίδοξοι «επενδυτές» ζήλεψαν την τύχη της Μυκόνου, της Σαντορίνης, της Ίου, και ετοιμάζουν τουριστικά καταλύματα και κατασκευές παντός τύπου στην αδόμητη ως σήμερα πλευρά της Σερίφου. Μαζί με τα υπόλοιπα Κυκλαδονήσια, το νησί των μεταλλείων βρίσκεται πλέον στο όριο μίας καταστροφικής, άναρχης ανάπτυξης κερδοσκοπικών χρήσεων τουρισμού και αναψυχής. Καταστροφικών τόσο για το τοπικό κλίμα, την οικολογία της Σερίφου, το περιβάλλον και το τοπίο όσο και για τα ίχνη της ιστορίας, τα οποία παραμένουν ανεξίτηλα.

Διαθέτοντας την διεθνή και ελληνική εμπειρία της ανάπτυξης ιστορικών τόπων με σεβασμό και μέτρο, προτείνουμε ένα ολοκληρωμένο σενάριο για τη Σέριφο του 21ου αιώνα. Αυτό το οποίο ήδη έχει πετύχει σε δεκάδες ιστορικούς τόπους μεταλλείων, στην Αγγλία, στη Γαλλία, στην Ισπανία, στην Γερμανία, στην Πολωνία, στη Σλοβενία, αλλά και στη δική μας Λαυρεωτική, μπορεί να εφαρμοστεί και να στεριώσει στη Σέριφο. Ένα μοναδικό, νησιώτικο σύμπλεγμα κλειστών και ανοικτών υπαίθριων μουσείων (open-air museum), ένα μεγάλο πάρκο τοπίου (land park), τα οποία θα μπορέσουν να προσελκύσουν και να απορροφήσουν επισκέπτες και ντόπιους, να μετατρέψουν το ιστορικό απόθεμα των εγκαταστάσεων σε πλεονέκτημα για τη Σέριφο, με σεβασμό στο περιβάλλον, στην τοπική κοινωνία, στην ανθρώπινη κλίμακα.

Πιστεύουμε ότι οι τοπικοί φορείς, οι σύλλογοι, οι εθελοντές επιστήμονες του πολιτισμού, της αρχαιολογίας και της αρχιτεκτονικής, τόσο οι κάτοικοι όσο και οι «ξένοι» που αγάπησαν και κατοίκησαν τον τόπο, ο Δήμος Σερίφου, υιοθετώντας ένα ολιστικό βιώσιμο σενάριο για τα μνημεία και το τοπίο, δρομολογούν ένα νέο μέλλον για τη Σέριφο. Ένα σχέδιο το οποίο μπορεί να γίνει πραγματικότητα, αποτελώντας πρότυπο και για άλλα νησιά του αρχιπελάγους.

Νίκος Μπελαβίλας

Καθηγητής ΕΜΠ

Επιστημονικός Υπεύθυνος της Έρευνας